Terug naar HomeSaskia (44) werkt al bijna 25 jaar in de zorg. Ze is bestuursvoorzitter bij Stichting Zelfbeschadiging en werkt als hulpverlener op een 24/7 locatie. Haar cliënten zijn tussen de 23 en 83 jaar oud en hebben verschillende psychiatrische aandoeningen. Loopt ze vast, dan zet ze graag ervaringskennis in van de aanwezige ervaringswerkers.
‘Ik heb een dame gehad die heel depressief was. Als hulpverlener is het mijn rol om haar uit haar bed en aan het eten te krijgen, maar ik kreeg haar met geen mogelijkheid omhoog. Uiteindelijk heb ik de ervaringswerker van onze locatie om hulp gevraagd. ‘Hoe krijg ik haar uit dat bed?’ vroeg ik haar. ‘Hoe dan?’ ‘Nou, niet’, zei ze. ‘Accepteer nu maar gewoon dat zij daar misschien wel twee, drie maanden ligt en dat jij haar bakjes vla moet gaan brengen.’ Als je knetter-depressief bent, dan kún je dat bed gewoon niet uit. Om die cliënt verder te kunnen helpen, moest ik dat even horen. Samen met de ervaringswerker ben ik toen in gesprek gegaan met haar familie en hebben we afgesproken wie wanneer op bezoek zou komen. Het doel was nu niet meer om haar uit dat bed te krijgen, maar om af en toe een kopje thee met haar te drinken en haar te laten zien: we zijn er, we wijzen je niet af. Na een paar maanden krabbelde ze langzaam weer wat op.
En wat nu?
Ik merkte al vrij vroeg in mijn carrière dat ik behoefte had aan extra kennis. Er was altijd wel een cliënt waarvan ik dacht: En wat nu? Hoe kom ik nu verder? Ik heb lange tijd op een jeugdafdeling gewerkt waar veel zelfbeschadiging voorkwam. Ik maakte wonden schoon, ik ging mee naar het ziekenhuis: ik deed wat ik kon om te helpen. Maar de bijbehorende wanhoop, die voelde ik zelf natuurlijk niet. Cliënten kunnen dat vaak ook moeilijk uitleggen. Als ik ze bijvoorbeeld vroeg wat er nou was gebeurd, zeiden ze: ‘Ik weet het ook niet. Toen ik weer bijkwam, zat ik opeens onder het bloed.’ Ik ben daarom, zo’n negen jaar geleden, zelf op zoek gegaan naar extra input en kwam uiteindelijk uit bij de Stichting Zelfbeschadiging. Zij maakten al langer gebruik van ervaringswerkers en sindsdien doe ik dat ook, op uiteenlopende diagnostieken. Omdat cliënten en ervaringswerkers een gedeelde ervaring hebben, is het raakvlak gewoon anders. Cliënten voelen zich daardoor sneller op hun gemak en delen eerder informatie die wij ‘toch niet snappen’.
Bruggen slaan
Een van de dingen die ik van ervaringswerkers heb geleerd, is het belang van me helder en ondubbelzinnig uitdrukken. Als ik tegen een cliënt met een depressie zeg dat hij even lekker een frisse neus moet gaan halen, dan vat hij dat snel op als: zie je wel, ze wil me naar buiten hebben! Terwijl ik eigenlijk gewoon bedoel dat hij even op een stoel moet gaan zitten, zodat wij gauw zijn bed kunnen verschonen. Maar omdat hij me verkeerd begrijpt, ontstaat er bij hem meteen weerstand. Ik had dat nooit zo in de gaten, totdat ik er door een ervaringswerker op werd gewezen. Doordat zij voor de cliënt ‘vertaalde’ wat ik eigenlijk bedoelde, sloeg ze een brug tussen mij en hem. Nu weet ik dat ik altijd moet checken of ik goed word begrepen, bijvoorbeeld door te vragen hoe mijn woorden worden opgevat.
‘Het valt me op dat we met z’n allen snel roepen: ik begrijp het, ik begrijp wat je bedoelt. Ik deed dat ook maar heb geleerd dat er een belangrijk verschil is tussen je iets kunnen voorstellen en iets begrijpen.’
Ik begrijp het – niet.
Het valt me op dat we met z’n allen snel roepen: ik begrijp het, ik begrijp wat je bedoelt. Ik deed dat ook maar heb geleerd dat er een belangrijk verschil is tussen je iets kunnen voorstellen en iets begrijpen. Ik kan me, gebaseerd op mijn ervaring en kennis, voorstellen waarom mensen zich snijden of hun bed niet uitkomen. Ik ken het theoretische mechanisme, weet hoe het werkt. Maar het echt begrijpen – de emoties, de wanhoop erachter – kan ik niet, omdat ik het niet zelf doorleefd heb. Die bewustwording is voor mij heel belangrijk geweest. Het stukje waarvan ik merkte, hier wringt iets, hier kom ik niet meer verder, is perfect aangevuld. Hoe meer we gebruikmaken van elkaars kennis, hoe beter we onze cliënten kunnen helpen. Voor mij staan hulpverleners en ervaringswerkers daarin naast elkaar. We zijn gelijkwaardig.’
‘Praat met je ervaringswerker, weet waar zijn deskundigheid ligt. Vroeger hadden we bijvoorbeeld drie gradaties van autisme, nu valt alles onder één noemer. Maar, het maakt wel degelijk uit of een ervaringswerker hoogbegaafd is met Asperger, of PDD NOS heeft en daardoor tegen allerlei moeilijkheden aanloopt.’
